Bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh là tình trạng mà lượng hồng cầu hoặc hemoglobin trong máu thấp hơn mức bình thường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Tình trạng này không chỉ làm giảm khả năng vận chuyển oxy đến các mô trong cơ thể mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh thiếu máu là vô cùng quan trọng, giúp ba mẹ có thể bảo vệ sức khỏe của con trẻ.
Nguyên nhân gây bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh
Thiếu máu ở trẻ sơ sinh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là giảm sản xuất hồng cầu trong cơ thể. Trẻ sinh non hoặc sinh thiếu tháng thường có nguy cơ cao hơn, do tủy xương của trẻ chưa phát triển đầy đủ để sản xuất đủ hồng cầu. Thêm vào đó, sự phân hủy hồng cầu nhanh chóng ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong những ngày đầu sau sinh, cũng là yếu tố góp phần làm gia tăng tình trạng thiếu máu.
Một nguyên nhân khác dẫn đến bệnh thiếu máu là do trẻ mất máu trong quá trình mẹ mang thai hoặc sinh nở. Trẻ có thể bị chảy máu do biến chứng nhau thai, hoặc do các thủ thuật y khoa như lấy mẫu máu từ dây rốn. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng không đủ của người mẹ trong thai kỳ cũng là yếu tố quan trọng. Việc thiếu sắt, axit folic hoặc vitamin B12 trong chế độ ăn của mẹ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lượng hemoglobin và hồng cầu của trẻ khi chào đời.
Ngoài ra, một số bệnh lý di truyền như thalassemia hay thiếu hụt enzym G6PD cũng có thể là nguyên nhân gây thiếu máu. Những bệnh này làm giảm khả năng sản xuất hồng cầu khỏe mạnh hoặc làm hồng cầu dễ bị phá hủy. Đây là lý do tại sao việc sàng lọc trước sinh và sau sinh rất quan trọng để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Dấu hiệu nhận biết bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh thiếu máu ở trẻ em đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị. Ba mẹ cần lưu ý các biểu hiện thường gặp dưới đây để có thể đưa ra cách xử lý kịp thời:
- Da dẻ xanh xao, nhợt nhạt hơn so với bình thường.
- Trẻ dễ mệt mỏi, khó chịu và quấy khóc nhiều hơn.
- Thở nhanh, thở gấp hoặc khó thở.
- Nhịp tim nhanh bất thường, dấu hiệu cơ thể đang cố gắng bù đắp lượng oxy thiếu hụt.
- Khả năng bú kém, trẻ không tăng cân hoặc tăng cân rất chậm.
- Một số trường hợp nặng có thể xuất hiện vàng da hoặc vàng mắt.
Nếu trẻ có những biểu hiện trên, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám ngay bởi việc chậm trễ có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Nhóm trẻ sơ sinh có nguy cơ thiếu máu
Một số nhóm trẻ sơ sinh sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh thiếu máu do các yếu tố đặc thù về sức khỏe hoặc điều kiện sinh sản. Việc nhận biết các nhóm nguy cơ này giúp ba mẹ chủ động hơn trong việc theo dõi và chăm sóc trẻ.
Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân
Trẻ sinh non (dưới 37 tuần thai kỳ) hoặc nhẹ cân (dưới 2,5 kg) thường có dự trữ sắt thấp hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Thời gian ở trong tử cung không đủ lâu khiến cơ thể trẻ không kịp dự trữ lượng sắt cần thiết, dẫn đến nguy cơ thiếu máu cao. Bên cạnh đó, hệ thống tủy xương của trẻ sinh non cũng chưa phát triển đầy đủ, hạn chế khả năng sản xuất hồng cầu.

Trẻ sinh đôi hoặc đa thai
Các bé trong thai kỳ đa thai thường chia sẻ nguồn dinh dưỡng từ mẹ, khiến lượng sắt dự trữ bị giảm đi so với một thai kỳ đơn lẻ. Điều này đặc biệt đúng nếu mẹ không bổ sung đủ sắt trong suốt thời gian mang thai, làm tăng nguy cơ thiếu máu ở trẻ sau khi chào đời.
Trẻ có mẹ bị thiếu máu trong thai kỳ
Thiếu máu ở mẹ là một yếu tố nguy cơ trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Khi người mẹ không có đủ sắt để nuôi dưỡng thai nhi, lượng sắt dự trữ trong cơ thể trẻ cũng sẽ bị giảm đáng kể. Vì vậy, phụ nữ mang thai cần kiểm tra và bổ sung sắt đầy đủ để giảm thiểu nguy cơ này.
Trẻ có tiền sử mất máu khi sinh
Một số trường hợp trẻ mất máu trong quá trình sinh nở, chẳng hạn như chảy máu dây rốn hoặc biến chứng nhau thai, có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu ngay sau khi chào đời. Những trẻ này cần được theo dõi chặt chẽ và bổ sung sắt kịp thời.
Trẻ mắc các bệnh lý di truyền hoặc bẩm sinh
Một số trẻ sinh ra đã mang các bệnh lý di truyền như thalassemia hoặc thiếu hụt enzym G6PD, làm ảnh hưởng đến khả năng sản xuất hoặc duy trì hồng cầu khỏe mạnh. Những bệnh lý này khiến trẻ dễ bị thiếu máu và cần can thiệp y khoa lâu dài.
Trẻ sơ sinh thuộc nhóm nguy cơ khác
- Trẻ bị vàng da sơ sinh kéo dài do tan máu.
- Trẻ không được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, dẫn đến thiếu hụt nguồn sắt từ sữa mẹ.
- Trẻ sinh ra trong điều kiện dinh dưỡng hoặc y tế kém, đặc biệt ở các khu vực kinh tế khó khăn.
Nhận diện được nhóm trẻ có nguy cơ cao giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về tình trạng của con và có kế hoạch phòng ngừa, điều trị thiếu máu hiệu quả. Ba mẹ nên đưa trẻ đi khám định kỳ để được bác sĩ kiểm tra và tư vấn kịp thời.
Ảnh hưởng của bệnh thiếu máu đến sức khỏe của trẻ sơ sinh
Thiếu máu không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất mà còn tác động đến sự phát triển trí não của trẻ. Khi lượng oxy cung cấp cho các cơ quan bị giảm, não bộ sẽ không hoạt động hiệu quả, dẫn đến tình trạng chậm phát triển nhận thức và khả năng học hỏi sau này. Ngoài ra, thiếu máu kéo dài còn có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.Một số trẻ bị thiếu máu nặng có thể gặp phải biến chứng nguy hiểm như suy tim sung huyết. Đây là tình trạng tim phải làm việc quá sức để bơm máu, dẫn đến suy giảm chức năng tim. Bên cạnh đó, thiếu máu còn làm giảm khả năng hấp thụ dưỡng chất, khiến trẻ dễ bị suy dinh dưỡng, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó khắc phục.
Phương pháp chẩn đoán bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh
Để xác định chính xác trẻ có bị thiếu máu hay không, bác sĩ thường tiến hành xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hemoglobin, hematocrit và số lượng hồng cầu. Nếu cần thiết, các xét nghiệm bổ sung như đo nồng độ ferritin (đánh giá lượng sắt dự trữ trong cơ thể) hoặc kiểm tra chức năng tủy xương cũng có thể được thực hiện. Đối với những trường hợp nghi ngờ bệnh lý di truyền, xét nghiệm gene là bước cần thiết để đưa ra chẩn đoán chính xác.
Cách điều trị bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh
Việc điều trị bệnh thiếu máu ở trẻ sơ nhỏ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Đối với những trường hợp thiếu máu nhẹ, việc bổ sung sắt, axit folic hoặc vitamin B12 qua đường uống có thể giúp cải thiện tình trạng. Trong những trường hợp nặng hơn, truyền máu là biện pháp hiệu quả để nhanh chóng bổ sung hồng cầu cho cơ thể.
Bên cạnh đó, việc điều trị bệnh lý nền nếu có cũng rất quan trọng. Ví dụ, nếu trẻ bị thiếu máu do bệnh lý di truyền như thalassemia thì sẽ cần theo dõi lâu dài và áp dụng các biện pháp chuyên biệt như truyền máu định kỳ hoặc ghép tủy.

Phòng ngừa bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh
Phòng ngừa bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh là một trong những yếu tố quan trọng giúp bé phát triển khỏe mạnh, hạn chế những tác động tiêu cực đến sự phát triển thể chất và trí tuệ. Việc chủ động ngăn chặn nguy cơ thiếu máu không chỉ đảm bảo sức khỏe hiện tại mà còn đặt nền móng cho sự phát triển lâu dài của trẻ. Dưới đây là những cách hiệu quả mà ba mẹ có thể áp dụng để bảo vệ con yêu khỏi nguy cơ mắc bệnh này.
Phòng thiếu máu cho trẻ trong giai đoạn ăn sữa mẹ hoàn toàn
Cơ thể mẹ sẽ cung cấp cho bé một lượng sắt vừa đủ trong khoảng thời gian này. Trung bình theo phân tích dinh dưỡng, bé nạp khoảng 800 ml sữa mẹ sẽ được bổ sung 0,35 mg/ lít sắt. Sau đó lượng sắt này sẽ giảm dần nên mẹ cần bổ sung thực phẩm giàu sắt kết hợp cho uống sắt theo chỉ định của bác sĩ.
Trẻ sơ sinh bắt đầu tập ăn dặm
Khi bé được 6 tháng nhu cầu ăn dặm bắt đầu. Lúc này cơ thể đã lớn và cần được bổ sung nhiều hơn. Do vậy các nhóm thực phẩm từ đậu hay ngũ cốc là lựa chọn tốt cho trẻ. Đồng thời bé cũng cần được nạp vitamin C để tăng khả năng hấp thụ sắt.
Trẻ sinh thiếu tháng
Do cơ thể bé không được tổng hợp dự trữ sắt vì thế cần được chú ý bổ sung sắt thông qua uống và cả thực phẩm. Tình trạng thiếu máu thiếu sắt có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm về sức khỏe lẫn tinh thần của trẻ, do đó, ba mẹ cần quan sát và bổ sung kịp thời nguồn vitamin quan trọng này.
Ngoài bổ sung qua chế độ ăn uống, ba mẹ có thể cho trẻ sử dụng thực phẩm hỗ trợ có chứa sắt và các vi khoáng chất thiết yếu như kẽm, Lysine, crom, selen, vitamin B… giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.
Tổng kết
Bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị nếu được phát hiện sớm. Điều quan trọng là ba mẹ cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng trong thai kỳ và quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường ở trẻ sau khi sinh. Hãy luôn đảm bảo trẻ được khám sức khỏe định kỳ để phát hiện kịp thời các nguy cơ tiềm ẩn, bảo vệ trẻ phát triển toàn diện. Và nếu cần thêm thông tin khác để có thể chăm sóc trẻ trong những năm đầu đời thì ba mẹ cũng đừng quên tham khảo thêm các bài viết hữu ích khác của Tiki Blog nhé.
Xem thêm: Bệnh vàng mắt ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu và cách điều trị