Có những thành phố bước vào lịch sử bằng tiếng súng, có nơi hiện lên qua những con số khô khan, nhưng Sài Gòn trong Sài Gòn – Paris Viễn Đông lại được kể bằng tiếng rao, mùi chợ, những đại lộ mới mở và cái nhìn tò mò của người phương xa. Không phải tiểu thuyết với nhân vật chính xuyên suốt, mà giống nhật ký tập thể, nơi thương nhân Mỹ, bác sĩ Pháp, học giả Việt Nam ghi lại những gì họ thấy, nghe, ngửi, chạm vào giữa lúc Sài Gòn đang chuyển mình mạnh mẽ. Nếu muốn hiểu Sài Gòn xưa không chỉ qua mốc năm mà qua đời sống đời thường, đây là cuốn sách gần như không thể bỏ qua.
1. Giới thiệu chung về sách Sài Gòn – Paris Viễn Đông
Để bạn có cái nhìn tổng quan trước khi đi sâu vào nội dung, dưới đây là những thông tin cơ bản nhất về ấn phẩm này:
- Tên sách: Sài Gòn – Paris Viễn Đông
- Người sưu tầm, biên soạn, dịch và định bản: Nguyễn Quang Diệu, Thanh Thư
- Thể loại: Hợp tuyển ghi chép lịch sử, Bút ký, Tư liệu văn hóa – xã hội
- Nhà xuất bản: NXB Trẻ
- Hình thức: Bìa mềm, khổ 13 x 20.5 cm, in đen trắng, trình bày trang nhã phù hợp cho việc lưu trữ và tra cứu.
- Giai đoạn lịch sử bao quát: Từ đầu thế kỷ 19 (thời vua Gia Long) đến đầu thế kỷ 20 (thời kỳ Pháp thuộc ổn định).
- Bối cảnh chính: Quá trình chuyển biến của Sài Gòn từ một trấn Gia Định ven sông, qua khói lửa chiến tranh, trở thành một trung tâm hành chính, thương mại sầm uất với biệt danh “Paris Viễn Đông”.
- Nội dung cốt lõi: Tập hợp các ghi chép, hồi ký, bài báo của nhiều tác giả (cả người Việt và người nước ngoài) về kiến trúc, kinh tế, phong tục và con người Sài Gòn trong giai đoạn giao thoa Đông – Tây.
- Giá trị nổi bật: Cung cấp nguồn tư liệu gốc đa chiều, giúp người đọc hình dung cụ thể về đời sống đô thị hóa sơ khai của Sài Gòn, thay vì chỉ tiếp cận qua các sự kiện chính trị vĩ mô.
2. Tác giả và hành trình sáng tạo
Cuốn sách này đặc biệt ở chỗ không có một tác giả duy nhất ngồi xuống và viết từ đầu đến cuối. Giá trị của nó nằm ở sự tập hợp và biên soạn công phu của hai người thực hiện: Nguyễn Quang Diệu và Thanh Thư.
2.1. Người biên soạn: Nhịp cầu nối tư liệu cổ và độc giả hiện đại
Nguyễn Quang Diệu và Thanh Thư không đóng vai trò là người sáng tác hư cấu, mà họ là những người “nhặt chữ” kiên nhẫn giữa dòng chảy lịch sử. Họ đã dày công sưu tầm, đối chiếu, dịch thuật và định bản các văn bản gốc (chủ yếu là tiếng Pháp và tiếng Anh), bao gồm các bản du ký, báo cáo hành chính, bài báo rải rác trong các thư viện và kho lưu trữ từ thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20.
Công việc này đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về bối cảnh lịch sử và ngôn ngữ để chuyển tải đúng tinh thần của văn bản gốc sang tiếng Việt hiện đại. Cách họ sắp xếp tư liệu theo dòng thời gian và chủ đề giúp độc giả dễ dàng theo dõi sự biến đổi của thành phố, biến những văn bản tưởng chừng khô khan thành một câu chuyện đô thị liền mạch.
2.2. Các tác giả trong hợp tuyển: Bức tranh đa giọng
Những người thực sự viết nên nội dung cuốn sách là các nhân vật lịch sử đa quốc tịch. Đó là John White – thương nhân người Mỹ đến Sài Gòn năm 1819, mang theo cái nhìn của một người làm kinh tế. Đó là Trương Vĩnh Ký – học giả uyên bác người Việt với nỗi niềm và sự thấu hiểu sâu sắc về văn hóa bản địa.
Bên cạnh đó là những sĩ quan, bác sĩ, nhà văn người Pháp như A. Benoist de la Grandière, Albert Morice, Pierre Barrelon, Gabrielle M. Vassal… Mỗi người mang đến một lăng kính riêng, chịu ảnh hưởng bởi vị thế và văn hóa của họ. Chính sự đa dạng này tạo nên tính “đa thanh” cho tác phẩm, giúp người đọc không bị bó hẹp trong một quan điểm duy nhất.
Sách - Cuộc Nổi Dậy Của Cô Nàng Mọt Sách - Tôi Sẽ Làm Mọi Cách Để Trở Thành Thủ Thư - Phần 2.1 - Vu Nữ Tập Sự Của Thần Điện I - Tặng Kèm Bookmark + Postcard
Sách - Cuộc Nổi Dậy Của Cô Nàng Mọt Sách - Tôi Sẽ Làm Mọi Cách Để Trở Thành Thủ Thư - Phần 2.1 - Vu Nữ Tập Sự Của Thần Điện I - Bản Đặc Biệt - Tặng Kèm Bookmark + Postcard + Card Lụa
Sách Những bức di thư Thành cổ
Giao siêu tốc 2h
Sách Lá Thư
Cuốn Cổ Thư Của Một Mẫu Thần - Bản Quyền
Sách Lá Thư Cuối
Sách - Lá thư (Nhã Nam HCM)
Sách nhã nam - Tiểu thư Charity
Sách Thư Gửi Nhà Tiểu Thuyết Trẻ
Sách Thư gửi nhà tiểu thuyết trẻ
Sách Tiểu Thư Charity
Giao siêu tốc 2h
Sách - Bí thư tỉnh ủy
Sách Năm Lá Quốc Thư
Giao siêu tốc 2h
Sách - Tiểu thư Charity
Sách - Người đưa thư tình (tặng kèm bookmark thiết kế)
Combo 2 cuốn sách: Người đưa thư tình + Phép tính của một nho sĩ
Sách Lá Thư Hè
Sách Người Đưa Thư Tình
Giao siêu tốc 2h
Sách - Mùa thu của cây dương
Sách - Lá thư cuối (Nhã Nam) (tặng kèm bookmark thiết kế)
Sách Những Lá Thư Không Gửi (Tái Bản)
Giao siêu tốc 2h
Sách- Thư Cho Em của Hoàng Nam Tiến (Tái bản 2024)(140)- 2HBooks
Sách - Tiểu thư Charity (Nhã Nam HCM)
Sách Người đưa thư tình - Nhã Nam - BẢN QUYỀN
3. Nội dung và cốt truyện chính
Vì là sách tư liệu lịch sử dạng hợp tuyển nên Sài Gòn – Paris Viễn Đông không có cốt truyện theo kiểu tiểu thuyết với thắt nút và mở nút. Tuy nhiên, cuốn sách sở hữu một mạch ngầm xuyên suốt: sự vận động và biến đổi không ngừng của một đô thị bên sông.
3.1. Cấu trúc 10 chương: Lát cắt thời gian của Sài Gòn
Cuốn sách được chia thành 10 chương, mỗi chương tương ứng với một hoặc một nhóm bài viết của các tác giả khác nhau, sắp xếp tương đối theo trình tự thời gian. Cách bố cục này giúp người đọc hình dung được dòng chảy lịch sử:
- Giai đoạn đầu: Những ghi chép về thành Gia Định thời nhà Nguyễn, khi Sài Gòn còn là một thương cảng truyền thống phương Đông.
- Giai đoạn biến động: Tường thuật về cuộc tấn công thành Gia Định và quá trình người Pháp thiết lập sự cai trị.
- Giai đoạn định hình: Những mô tả chi tiết về Sài Gòn khi đã quy hoạch thành phố kiểu Tây, với các công trình kiến trúc, đường sá và nếp sống mới.
Bạn hoàn toàn có thể đọc rời từng chương như những bài bút ký độc lập mà không sợ mất mạch, nhưng nếu đọc liên tục, bạn sẽ thấy rõ sự thay đổi của cảnh quan và con người qua từng thập kỷ.
3.2. Từ trấn Gia Định đến Paris Viễn Đông
Một trong những nội dung quan trọng nhất của sách là khắc họa quá trình đô thị hóa của Sài Gòn. Qua ngòi bút của John White, chúng ta thấy một Gia Định với hệ thống thành lũy kiên cố kiểu Vauban, những khu chợ sầm uất ven sông và một hệ thống quan lại, thương mại được tổ chức chặt chẽ từ trước khi người Pháp đến.
Khi chuyển sang các ghi chép của người Pháp, Sài Gòn hiện lên với diện mạo mới. Những con đường đất lầy lội dần được thay thế bằng đại lộ rải đá, vỉa hè lát gạch. Những công trình mang tính biểu tượng như Nhà hát Thành phố, Bưu điện, Nhà thờ Đức Bà, Dinh Norodom bắt đầu mọc lên, biến nơi đây thành một “tiểu Paris” giữa miền nhiệt đới.
Người đọc sẽ hiểu rằng danh xưng Paris Viễn Đông không chỉ là một mỹ từ sáo rỗng, mà nó phản ánh tham vọng quy hoạch và xây dựng một đô thị kiểu mẫu của chính quyền thuộc địa, cũng như sự choáng ngợp của du khách phương Tây trước vẻ đẹp phồn hoa của thành phố này vào đầu thế kỷ 20.
3.3. Đời sống đô thị qua từng trang ghi chép
Điều khiến Sài Gòn – Paris Viễn Đông trở nên hấp dẫn hơn các cuốn sách lịch sử thông thường chính là những chi tiết đời thường sống động. Các tác giả không chỉ bàn chuyện chính trị, họ quan sát và ghi lại những gì đập vào mắt, vào tai họ mỗi ngày.
Đó là âm thanh huyên náo của những phiên chợ Bến Thành buổi sớm, nơi quy tụ sản vật từ khắp lục tỉnh Nam Kỳ. Đó là hình ảnh những chiếc xe kéo, xe điện leng keng trên phố. Là cái nóng oi ả của xứ nhiệt đới khiến người phương Tây phải sáng tạo ra hệ thống quạt kéo tay (panka) trong các khách sạn. Là những bữa tiệc, những buổi hòa nhạc, và cả những thói quen sinh hoạt của các tầng lớp cư dân khác nhau.
Những trang viết của E. Bergès về tiếng rao hàng trên đường phố Sài Gòn hay mô tả của Pierre Barrelon về cuộc sống của người ngoại quốc tại đây mang đậm chất văn học, khiến lịch sử trở nên mềm mại và có hồn. Người đọc như được ngửi thấy mùi hương liệu, mùi bùn non sông nước và cảm nhận được nhịp thở hối hả của một thành phố thương mại.
3.4. Con người Sài Gòn qua mắt người viết
Bức tranh nhân khẩu học của Sài Gòn xưa hiện lên vô cùng đa dạng trong sách. Sài Gòn là nơi hội tụ của người Việt, người Hoa, người Pháp, người Ấn Độ và nhiều sắc dân khác.
Người Hoa ở Chợ Lớn được mô tả với sự nhạy bén kinh doanh sắc sảo, nắm giữ huyết mạch thương mại lúa gạo. Người Việt hiện lên với sự cần cù, khéo léo trong thủ công và khả năng thích nghi nhanh chóng. Những quan sát về trang phục, cách ăn uống, ứng xử của người An Nam qua con mắt người nước ngoài vừa chứa đựng sự tò mò, vừa có những nhận xét sắc sảo và đôi khi cả những định kiến thời đại.
Đặc biệt, ghi chép của Trương Vĩnh Ký mang đến một góc nhìn nội tại quý giá, cân bằng lại những quan điểm từ phía thực dân, giúp người đọc hiểu sâu hơn về tâm tư và vị thế của người Việt trong giai đoạn lịch sử đầy biến động đó.
4. Điểm nhấn và giá trị nổi bật
4.1. Hợp tuyển đa giọng: Lịch sử không chỉ có một lối kể
Điểm mạnh lớn nhất của cuốn sách là tính khách quan tương đối nhờ sự đa dạng về nguồn tư liệu. Cùng một sự kiện hay một bối cảnh, nhưng thương nhân Mỹ sẽ nhìn khác viên sĩ quan Pháp, và càng khác với một học giả người Việt. Việc đặt các văn bản này cạnh nhau cho phép người đọc có cái nhìn toàn cảnh, đa chiều và tự mình so sánh, đối chiếu. Đây là cách tiếp cận lịch sử hiện đại và cởi mở, tránh sự áp đặt một chiều.
4.2. Chi tiết đời sống giàu hình ảnh và cảm xúc
Thay vì những số liệu thống kê khô khan, sách đầy ắp những chi tiết giàu tính văn học và gợi hình. Những đoạn mô tả về thiên nhiên Nam Kỳ, về vẻ đẹp của sông Sài Gòn hay sự lộng lẫy của các dinh thự giúp tái hiện không khí thời đại một cách chân thực. Đọc sách, ta không chỉ thu nhận kiến thức mà còn được trải nghiệm cảm xúc của những người đã từng sống và đi qua thành phố này hơn một thế kỷ trước.
4.3. Ngôn ngữ dịch thuật và biên soạn chỉn chu
Bản dịch của Nguyễn Quang Diệu và Thanh Thư được đánh giá là mượt mà, giữ được phong thái cổ điển của văn phong thế kỷ 19 nhưng vẫn dễ hiểu với độc giả ngày nay. Các chú thích được biên soạn kỹ lưỡng, giải thích rõ ràng về các địa danh, nhân vật lịch sử, thuật ngữ cổ, giúp người đọc không bị “lạc lối” giữa rừng thông tin. Đây là một điểm cộng lớn, biến cuốn sách tư liệu thành một tác phẩm dễ tiếp cận đại chúng.
4.4. Một vài hạn chế cần lưu ý
Tuy nhiên, độc giả cũng cần chuẩn bị tâm thế khi đọc. Vì là tập hợp các ghi chép từ thời thuộc địa, một số tác giả phương Tây trong sách không tránh khỏi việc sử dụng những từ ngữ hoặc có cái nhìn mang tính định kiến, trịch thượng đối với người bản xứ. Người đọc cần tỉnh táo để nhận diện đây là quan điểm cá nhân của tác giả trong bối cảnh lịch sử cụ thể, không phải là chân lý. Ngoài ra, do cấu trúc hợp tuyển, sách thiếu sự liền mạch của một câu chuyện duy nhất, có thể khiến những ai quen đọc tiểu thuyết cảm thấy hơi rời rạc lúc ban đầu.
5. Trích dẫn ấn tượng trong Sài Gòn – Paris Viễn Đông
Dưới đây là một vài đoạn trích dẫn ngắn (dựa trên tinh thần của bản dịch) để bạn cảm nhận văn phong và góc nhìn trong sách:
- “Sài Gòn không chỉ là một cái tên trên bản đồ, mà là một thực thể sống động, nơi mỗi con đường, mỗi dòng kênh đều mang trong mình một câu chuyện của sự giao thoa và đổi thay.”
- “Người An Nam, dù nhỏ bé nhưng họ điều khiển mái chèo nặng rất duyên dáng và khéo léo, trông dáng điệu nhịp nhàng của họ dễ chịu làm sao.” (Cảm nhận của Gabrielle M. Vassal).
- “Ký ức của các dân tộc sẽ mai một đi nếu lịch sử không kịp thời ghi lại để bảo tồn nét đặc trưng của nó.” (Lời của Trương Vĩnh Ký, thể hiện tinh thần cốt lõi của việc ghi chép lịch sử).
- “Ta chỉ có thể chinh phục tâm trí họ nếu bình tĩnh và thầm lặng như họ.” (Nhận định của Pierre Barrelon về tính cách người bản xứ).
6. Đối tượng phù hợp và lời khuyên đọc sách
Sài Gòn – Paris Viễn Đông là cuốn sách kén người đọc ở mức độ nhất định, nhưng lại là kho báu với những ai thực sự quan tâm.
- Người yêu lịch sử và văn hóa Sài Gòn: Đây là nhóm độc giả chính. Nếu bạn muốn tìm hiểu gốc gác của thành phố mình đang sống, muốn biết đường Catinat (Đồng Khởi) xưa ra sao, chợ Bến Thành cũ nằm ở đâu… thì cuốn sách này dành cho bạn.
- Sinh viên, nhà nghiên cứu, người làm nội dung: Sách cung cấp nguồn tư liệu gốc (primary sources) phong phú và đáng tin cậy để phục vụ cho các bài tiểu luận, nghiên cứu, kịch bản phim hay bài viết về chủ đề Sài Gòn xưa.
- Độc giả thích thể loại du ký, bút ký: Những ai yêu thích giọng văn quan sát, miêu tả và những trải nghiệm văn hóa từ góc nhìn người lữ khách sẽ tìm thấy sự đồng điệu trong các trang viết của John White hay Gabrielle M. Vassal.
- Người sưu tầm sách: Với nội dung giá trị và hình thức trang nhã, đây là cuốn sách xứng đáng có mặt trong tủ sách gia đình, đặc biệt là tủ sách về đề tài Nam Bộ.
Lời khuyên khi đọc:
Hãy đọc chậm rãi. Đừng cố gắng đọc ngấu nghiến một lần cho hết. Mỗi chương là một lát cắt, bạn có thể nhâm nhi từng chút một cùng tách cà phê sáng. Hãy kết hợp với việc tra cứu bản đồ Sài Gòn xưa trên mạng để đối chiếu các địa danh, trải nghiệm đọc sẽ thú vị hơn rất nhiều.
7. Mua sách Sài Gòn – Paris Viễn Đông chính hãng tại Tiki
Để sở hữu cuốn sách tư liệu quý giá này với chất lượng tốt nhất, Tiki là địa chỉ mua sắm trực tuyến mà bạn hoàn toàn có thể tin cậy. Đối với dòng sách có giá trị lưu trữ như Sài Gòn – Paris Viễn Đông, việc mua được sách thật, giấy in sắc nét, bìa keo chắc chắn là vô cùng quan trọng.
Tại Tiki, chúng tôi cam kết mang đến trải nghiệm mua sách an tâm tuyệt đối:
- 100% sách chính hãng: Đảm bảo nguồn gốc xuất xứ từ NXB Trẻ, nói không với sách lậu, sách giả kém chất lượng.
- Đóng gói cẩn thận: Sách được bọc kỹ lưỡng, bảo vệ góc cạnh, hạn chế tối đa hư hỏng trong quá trình vận chuyển – điều mà những người yêu sách luôn lo lắng khi mua online.
- Chính sách đổi trả minh bạch: Nếu có bất kỳ lỗi in ấn hay hư hỏng nào từ phía nhà sản xuất hoặc vận chuyển, Tiki hỗ trợ đổi trả nhanh chóng và thuận tiện.
- Giá cả cạnh tranh: Thường xuyên có các chương trình ưu đãi, mã giảm giá giúp bạn sở hữu sách với mức giá tốt nhất thị trường.
Hãy để Tiki đồng hành cùng bạn trong hành trình “lần giở ký ức” về một Sài Gòn xưa qua từng trang sách thơm mùi giấy mới.
8. Các câu hỏi liên quan
8.1. Sách Sài Gòn – Paris Viễn Đông có hình ảnh minh họa không?
Sách tập trung chủ yếu vào phần văn bản tư liệu (text). Tuy nhiên, tùy theo lần tái bản, sách có thể chèn một số hình ảnh tư liệu đen trắng hoặc bản đồ xưa để minh họa cho nội dung, nhưng số lượng không quá nhiều như các sách ảnh (photobook). Giá trị chính nằm ở ngôn từ và thông tin.
8.2. Cuốn sách này có khó đọc đối với học sinh trung học không?
Về mặt ngôn ngữ, sách được dịch khá mạch lạc và dễ hiểu. Tuy nhiên, do chứa lượng thông tin lịch sử và địa danh lớn, học sinh cần có sự yêu thích nhất định với môn Lịch sử hoặc văn hóa Sài Gòn thì mới cảm thấy hứng thú. Đây là tài liệu tham khảo bổ ích để mở rộng kiến thức ngoài sách giáo khoa.
8.3. Tại sao gọi Sài Gòn là “Paris Viễn Đông”?
Biệt danh này xuất hiện khi người Pháp quy hoạch và xây dựng Sài Gòn thành một đô thị mô phỏng theo Paris, với các đại lộ rộng, vỉa hè, cây xanh và các công trình kiến trúc phương Tây (Nhà hát, Bưu điện, Dinh thự…). Sách sẽ giải thích rõ bối cảnh và quá trình hình thành nên danh xưng này qua các ghi chép đương thời.
8.4. Sách có nói về các món ăn đường phố Sài Gòn xưa không?
Có, nhưng nằm rải rác trong các ghi chép. Các tác giả nước ngoài thường mô tả sự ngạc nhiên về các khu chợ thực phẩm, các loại trái cây nhiệt đới, thói quen ăn trầu hay các quán hàng rong trên phố. Những chi tiết này tuy nhỏ nhưng góp phần vẽ nên bức tranh ẩm thực đời thường thú vị.
Câu Hỏi Thường Gặp
“Sài Gòn – Paris Viễn Đông” thuộc thể loại gì?
“Sài Gòn – Paris Viễn Đông” là hợp tuyển ghi chép lịch sử và văn hóa, tập hợp bài viết của nhiều tác giả về Sài Gòn từ thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20.
Ai nên đọc “Sài Gòn – Paris Viễn Đông”?
Người yêu lịch sử Việt Nam, quan tâm văn hóa Sài Gòn, sinh viên nghiên cứu hoặc viết nội dung, cũng như độc giả muốn hiểu quá trình đô thị hóa.
Sách có khó đọc không?
Ngôn ngữ dịch mạch lạc nhưng chứa nhiều địa danh, nhân vật lịch sử. Học sinh cấp 3 yêu thích Lịch sử có thể đọc và coi là tài liệu mở rộng.
“Sài Gòn – Paris Viễn Đông” có định kiến không?
Một số đoạn mang màu sắc thuộc địa về người An Nam. Đặc trưng thể hiện tư duy thời đó, người đọc nên tiếp cận với tâm thế tỉnh táo.
Mua sách “Sài Gòn – Paris Viễn Đông” ở đâu?
Bạn có thể mua sách chính hãng tại Tiki, đảm bảo chất lượng in ấn tốt, dễ đổi trả và dịch vụ hậu mãi uy tín.
Xem thêm:
- Review sách Vượt Côn Đảo: Bản hùng ca ý chí và khát vọng tự do
- Review Hồi Ký Nguyễn Thị Bình: Gia đình, bạn bè và đất nước
- Review Sách Những Ngày Thơ Ấu: Hồi Ký Kinh Điển Nguyên Hồng
Sài Gòn – Paris Viễn Đông đưa bạn trở lại những năm tháng Sài Gòn đầy kênh rạch, chợ búa và đại lộ mới mở, qua góc nhìn của nhiều người từ khắp nơi. Cuốn sách vừa là tư liệu lịch sử vững chắc, vừa là tập ký ức giàu hình ảnh về một thành phố đang thức dậy sau giấc ngủ dài, giúp ta hiểu rằng tình yêu với Sài Gòn không chỉ đến từ vẻ hào nhoáng hiện tại mà còn từ sự trân trọng những lớp ký ức bồi đắp vùng đất này. Nếu muốn hiểu vì sao Sài Gòn từng được gọi là “Paris Viễn Đông” và có nguồn tư liệu đáng tin cậy, đây là lựa chọn xứng đáng, và mua sách chính hãng tại Tiki để yên tâm về chất lượng.
