Giấc ngủ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nhiều bà mẹ trẻ thường cảm thấy lo lắng khi thấy bé ngủ không theo quy luật hoặc hay thức giấc giữa đêm. Vậy chu kỳ giấc ngủ của trẻ sơ sinh diễn ra như thế nào? Tại sao trẻ hay giật mình khi ngủ? Làm thế nào để giúp bé có giấc ngủ ngon và sâu hơn?
Bài viết này sẽ giúp mẹ hiểu rõ về vấn đề này, các giai đoạn ngủ, thời gian ngủ cần thiết theo từng độ tuổi, những vấn đề thường gặp và cách cải thiện giấc ngủ cho bé.
Chu kỳ giấc ngủ của trẻ sơ sinh hoạt động như thế nào?
Chu kỳ giấc ngủ của trẻ sơ sinh khác biệt hoàn toàn so với người trưởng thành. Nếu như một người lớn có chu kỳ giấc ngủ kéo dài từ 90 – 120 phút, thì chu kỳ của trẻ sơ sinh ngắn hơn rất nhiều, chỉ khoảng 50 – 60 phút.
Mỗi chu kỳ giấc ngủ của bé gồm hai giai đoạn chính:
Giấc ngủ REM (Ngủ Nông – Rapid Eye Movement)
Giấc ngủ REM hay còn gọi là giấc ngủ nông, chiếm khoảng 50% tổng thời gian ngủ của trẻ sơ sinh. Trong giai đoạn này:
- Bộ não của bé hoạt động mạnh mẽ, giúp hình thành các kết nối thần kinh quan trọng cho sự phát triển trí tuệ.
- Bé có thể cử động nhẹ, giật mình, cau mày hoặc mấp máy môi.
- Nhịp tim và nhịp thở của bé có thể không đều và hơi nhanh.
- Bé dễ bị đánh thức bởi tiếng động hoặc những thay đổi từ môi trường xung quanh.
Nhiều mẹ thắc mắc tại sao bé ngủ nhưng lại hay giật mình, co giật nhẹ hoặc chép miệng, đó là do trong giai đoạn ngủ REM, bộ não vẫn đang hoạt động và xử lý thông tin. Giai đoạn này rất quan trọng để phát triển trí nhớ và kỹ năng học hỏi sau này.
Xem thêm >>
Giấc ngủ Non-REM (Ngủ sâu – Non-Rapid Eye Movement)
Giai đoạn ngủ sâu chiếm 50% còn lại trong tổng thời gian ngủ của bé và gồm ba mức độ:
- Giai đoạn 1 – Ngủ lơ mơ: Bé bắt đầu chìm vào giấc ngủ, mắt lim dim, cơ thể thư giãn dần.
- Giai đoạn 2 – Ngủ nông: Bé ngủ sâu hơn, ít cử động hơn nhưng vẫn có thể bị đánh thức nếu có tiếng động lớn.
- Giai đoạn 3 – Ngủ sâu: Đây là giai đoạn ngủ sâu nhất, bé ít phản ứng với môi trường xung quanh, nhịp thở đều đặn và cơ thể hoàn toàn thư giãn.
Khi bé ngủ sâu, cơ thể sẽ tập trung vào việc sản xuất hormone tăng trưởng, giúp bé phát triển về chiều cao và cân nặng. Đây cũng là thời điểm hệ miễn dịch của bé được củng cố.
Sự khác biệt giữa giấc ngủ của trẻ sơ sinh và người lớn
Giấc ngủ của trẻ sơ sinh có nhiều điểm khác biệt đáng kể so với người lớn, từ thời gian ngủ, chu kỳ giấc ngủ đến mức độ sâu của giấc ngủ. Trẻ sơ sinh thường ngủ từ 14 – 17 giờ mỗi ngày, trong khi người lớn chỉ cần khoảng 7 – 9 giờ để đảm bảo sức khỏe.
Một điểm khác biệt quan trọng là chu kỳ giấc ngủ của trẻ sơ sinh ngắn hơn, chỉ kéo dài khoảng 50 – 60 phút, trong khi ở người lớn, mỗi chu kỳ kéo dài từ 90 – 120 phút. Điều này khiến trẻ sơ sinh thường xuyên thức giấc hơn, đặc biệt vào ban đêm.
Ngoài ra, tỷ lệ giấc ngủ REM (Rapid Eye Movement – giai đoạn ngủ nông) ở trẻ sơ sinh cũng cao hơn nhiều so với người lớn. Trong khi người trưởng thành chỉ dành 20 – 25% tổng thời gian ngủ cho giấc ngủ REM, thì trẻ sơ sinh lại trải qua 50% thời gian ngủ ở giai đoạn này.
Đây là lý do tại sao bé hay giật mình, cử động tay chân hoặc phát ra âm thanh nhỏ khi ngủ. Giấc ngủ REM rất quan trọng đối với sự phát triển não bộ, giúp bé xử lý thông tin và hình thành các kết nối thần kinh quan trọng.
Bên cạnh đó, trẻ sơ sinh chưa có nhịp sinh học rõ ràng, nên bé không thể phân biệt được ngày và đêm. Trong khi người lớn có cơ chế tiết hormone melatonin để điều chỉnh giấc ngủ theo chu kỳ sáng – tối, thì trẻ sơ sinh vẫn đang dần thích nghi với môi trường bên ngoài và chưa thể tự điều chỉnh nhịp sinh học của mình. Chính vì vậy, bé thường ngủ bất kể thời gian nào trong ngày, thậm chí ngủ nhiều vào ban ngày và thức giấc nhiều lần vào ban đêm.
Một điểm khác biệt quan trọng nữa là trẻ sơ sinh dễ bị đánh thức hơn so với người lớn. Do chu kỳ giấc ngủ ngắn và tỷ lệ giấc ngủ nông cao, bé có thể tỉnh dậy chỉ sau 30 – 45 phút ngủ.
Những tác động nhỏ như tiếng động, thay đổi ánh sáng hay cảm giác đói bụng đều có thể khiến bé thức giấc. Trong khi đó, người lớn có nhiều thời gian hơn trong giai đoạn ngủ sâu (Non-REM), giúp giấc ngủ ổn định và ít bị gián đoạn hơn.
Hiểu rõ những khác biệt này sẽ giúp mẹ bớt lo lắng khi thấy bé ngủ không sâu giấc hay hay thức dậy vào ban đêm. Đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường trong quá trình phát triển của trẻ sơ sinh, và mẹ có thể áp dụng một số phương pháp điều chỉnh để giúp bé có giấc ngủ ngon hơn theo thời gian.
Chính vì chu kỳ giấc ngủ ngắn và tần suất ngủ REM cao, bé dễ thức giấc hơn người lớn và thường ngủ không liên tục trong suốt ngày đêm.
Xem thêm >>
Trẻ sơ sinh cần ngủ bao nhiêu tiếng một ngày?
Mỗi độ tuổi, trẻ sẽ có nhu cầu ngủ khác nhau. Dưới đây là thời gian ngủ trung bình theo từng giai đoạn phát triển:
Từ Sợi Dây Rốn Thần Kỳ Đến Những Bước Đi Chập Chững - 4 Giai Đoạn Vàng Của Trẻ Sơ Sinh Mẹ Cần Phải Biết
Cuốn Sách Để Trở Thành Cha Mẹ Giỏi: Từ Sợi Dây Rốn Thần Kỳ Đến Những Bước Đi Chập Chững - 4 Giai Đoạn Vàng Của Trẻ Sơ Sinh Mẹ Cần Phải Biết
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh - Bữa Ăn Và Giấc Ngủ
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
Cẩm Nang Chăm Sóc Bé Sơ Sinh (Bữa Ăn Và Giấc Ngủ)
- 0 – 3 tháng tuổi: 14 – 17 giờ/ngày, mỗi giấc kéo dài từ 2 – 4 giờ.
- 3 – 6 tháng tuổi: 12 – 16 giờ/ngày, có thể bắt đầu hình thành thói quen ngủ đêm dài hơn.
- 6 – 12 tháng tuổi: 12 – 15 giờ/ngày, giấc ngủ đêm kéo dài hơn và bé ngủ ngày ít hơn.
Ở giai đoạn sơ sinh, bé chưa phân biệt được ngày và đêm, do đó có thể ngủ bất kỳ lúc nào trong ngày. Khoảng 3 – 4 tháng tuổi, nhịp sinh học của bé bắt đầu rõ ràng hơn, giúp bé ngủ dài hơn vào ban đêm.
Những vấn đề thường gặp ở giấc ngủ của trẻ sơ sinh
Bé hay giật mình khi ngủ
Một trong những vấn đề phổ biến mà mẹ hay gặp là bé giật mình khi ngủ. Điều này thường xảy ra trong giai đoạn ngủ REM, khi não bộ vẫn hoạt động mạnh. Bé có thể đột ngột vung tay, co giật nhẹ hoặc khóc thét mà không rõ nguyên nhân.
- Nguyên nhân:
- Phản xạ Moro: Đây là phản xạ tự nhiên của trẻ sơ sinh, xảy ra khi bé cảm thấy như bị rơi hoặc mất thăng bằng.
- Tiếng ồn hoặc ánh sáng đột ngột: Bé có thể phản ứng mạnh khi môi trường xung quanh thay đổi bất ngờ.
- Hệ thần kinh chưa hoàn thiện: Ở những tháng đầu đời, hệ thần kinh của bé còn đang phát triển, khiến bé nhạy cảm hơn với những kích thích bên ngoài.
- Cách khắc phục:
- Quấn bé bằng khăn mỏng để tạo cảm giác an toàn.
- Giữ phòng ngủ yên tĩnh, ánh sáng dịu nhẹ.
- Tránh di chuyển bé đột ngột khi bé đang ngủ.
Xem thêm >>
Bé ngủ ngắn, thức giấc nhiều lần
Chu kỳ giấc ngủ của trẻ sơ sinh ngắn hơn người lớn, nên bé có thể thức giấc sau mỗi 50 – 60 phút. Nếu mẹ thấy bé chỉ ngủ 30 – 45 phút rồi tỉnh dậy, điều này hoàn toàn bình thường.
- Nguyên nhân:
- Bé chuyển đổi giữa các chu kỳ giấc ngủ, nhưng chưa biết cách tự ngủ lại.
- Bé đói hoặc tã ướt khiến bé khó chịu và thức giấc.
- Thay đổi môi trường như nhiệt độ phòng, tiếng ồn.
- Cách khắc phục:
- Hãy chờ một chút khi bé vừa thức giấc để xem bé có tự ngủ lại không.
- Dỗ bé ngủ lại bằng cách vỗ nhẹ hoặc dùng núm vú giả.
- Tạo thói quen ngủ cố định để giúp bé nhận biết giờ ngủ.
Bé không phân biệt được ngày đêm
Trẻ sơ sinh thường ngủ nhiều vào ban ngày và thức giấc vào ban đêm, khiến mẹ bị đảo lộn nhịp sinh học.
- Nguyên nhân:
- Nhịp sinh học của bé chưa hoàn thiện, bé vẫn đang thích nghi với môi trường ngoài bụng mẹ.
- Ban ngày bé ngủ quá nhiều, khiến ban đêm khó ngủ.
- Cách giúp bé phân biệt ngày và đêm:
- Ban ngày: Cho bé tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên, nói chuyện và chơi với bé.
- Ban đêm: Giữ phòng tối, hạn chế giao tiếp khi bé thức dậy để bé hiểu rằng đây là giờ ngủ.
Xem thêm >>
Cách xây dựng thói quen ngủ tốt cho bé
Giúp trẻ sơ sinh có giấc ngủ tốt không chỉ cải thiện sức khỏe của bé mà còn giúp mẹ bớt căng thẳng. Dưới đây là những cách đơn giản nhưng hiệu quả để rèn luyện thói quen ngủ lành mạnh cho bé.
- Phân Biệt Ngày Và Đêm
Trẻ sơ sinh chưa có nhịp sinh học rõ ràng, vì vậy mẹ cần giúp bé nhận biết ngày – đêm. Ban ngày, hãy cho bé tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên, chơi đùa và nghe âm thanh sinh hoạt bình thường. Vào ban đêm, giữ phòng tối, yên tĩnh và tránh giao tiếp quá nhiều để bé hiểu rằng đây là thời gian ngủ.
- Duy trì lịch trình ngủ ổn định
Mẹ nên đặt bé ngủ vào các khung giờ cố định mỗi ngày, kể cả giấc ngủ ngắn. Một lịch trình nhất quán giúp bé dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn và giảm tình trạng thức giấc giữa đêm.
- Tạo nghi thức trước giờ ngủ
Các hoạt động nhẹ nhàng như tắm nước ấm, massage, đọc truyện hoặc hát ru sẽ giúp bé thư giãn và chuẩn bị cho giấc ngủ. Quan trọng là lặp lại nghi thức này mỗi ngày để bé hình thành phản xạ với giờ đi ngủ.
- Để bé ngủ đúng lúc, tránh quá mệt
Nếu bé thức quá lâu, cơ thể sẽ tiết hormone căng thẳng khiến bé khó ngủ và dễ thức giấc. Mẹ nên chú ý các dấu hiệu buồn ngủ như dụi mắt, ngáp hay quấy nhẹ để đặt bé ngủ kịp thời.
- Tập cho bé tự ngủ
Thay vì bế ru liên tục, mẹ nên đặt bé xuống giường khi bé còn lim dim nhưng chưa ngủ hẳn. Điều này giúp bé học cách tự ngủ mà không phụ thuộc vào việc bế, ru hay bú mẹ.
- Giữ môi trường ngủ thoải mái
Phòng ngủ nên tối, yên tĩnh và có nhiệt độ mát mẻ (22 – 25°C). Nếu nhà có nhiều tiếng ồn, mẹ có thể dùng máy tạo tiếng ồn trắng để giúp bé ngủ ngon hơn.
- Đáp ứng nhu cầu của bé hợp lý
Khi bé quấy khóc, mẹ nên kiểm tra xem bé có đói, tã ướt hay khó chịu không. Nếu bé chỉ khóc nhẹ, hãy đợi một chút xem bé có thể tự ngủ lại không, tránh bế dỗ quá nhiều để bé không hình thành thói quen phụ thuộc.
Kiên nhẫn và duy trì thói quen nhất quán sẽ giúp bé có giấc ngủ ngon hơn, hỗ trợ sự phát triển và mang lại giấc ngủ chất lượng cho cả mẹ và bé.
Chu kỳ giấc ngủ của trẻ mới sinh rất khác biệt so với người lớn và thay đổi theo từng giai đoạn phát triển. Mẹ cần hiểu rõ về cách bé ngủ, thời gian ngủ phù hợp và cách giúp bé ngủ ngon hơn để bé phát triển tốt cả về thể chất lẫn tinh thần.
Những tuần đầu tiên có thể là thử thách lớn với mẹ, nhưng hãy kiên nhẫn. Dần dần, bé sẽ hình thành nhịp sinh học ổn định và ngủ ngon hơn. Hy vọng bài viết này giúp mẹ hiểu rõ hơn về chu kỳ giấc ngủ của trẻ sơ sinh và áp dụng được những phương pháp hiệu quả để chăm sóc bé tốt nhất!
Hãy chia sẻ những kinh nghiệm và thắc mắc của mẹ trong phần bình luận bên dưới để cùng nhau học hỏi và hỗ trợ lẫn nhau. Đừng quên theo dõi Tiki Blog để khám phá thêm nhiều kiến thức bổ ích về chăm sóc trẻ sơ sinh nhé!
Tham khảo thêm về các bài viết khác:
