Hướng dẫn chi tiết cách tắm cho bé sơ sinh đúng chuẩn khoa học

Dù đã có kinh nghiệm chăm con, không phải bố mẹ nào cũng nắm rõ cách tắm cho bé sơ sinh theo đúng tiêu chuẩn an toàn và cập nhật kiến thức mới nhất. Mỗi bé có một làn da khác nhau, phản ứng với nhiệt độ, nước và sữa tắm cũng không giống nhau. Vì vậy, việc tắm cho bé không chỉ đơn giản là làm sạch mà còn giúp bảo vệ làn da nhạy cảm và tạo cảm giác thư giãn. Bài viết này sẽ hướng dẫn bố mẹ chi tiết cách tắm cho trẻ sơ sinh từ A-Z, bao gồm thời điểm tắm lý tưởng, các bước chuẩn bị, quy trình tắm an toàn và những sai lầm cần tránh.

Khi nào nên tắm cho bé sơ sinh?

Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cách tắm cho bé sơ sinh không nên thực hiện ngay sau khi chào đời. Thay vào đó, bé chỉ cần được lau sạch bằng khăn mềm và giữ nguyên lớp vernix caseosa – một lớp màng trắng tự nhiên có tác dụng bảo vệ da bé khỏi vi khuẩn và giúp giữ ẩm.

Thời điểm tốt nhất để tắm bé lần đầu tiên là sau 6 – 24 giờ sau sinh, khi bé đã thích nghi với môi trường bên ngoài và nhiệt độ cơ thể ổn định.

Bé sơ sinh không ra nhiều mồ hôi như người lớn, vì vậy không cần tắm hàng ngày. Tần suất tắm cho bé nên dựa vào độ tuổi và tình trạng của bé:

Trẻ dưới 1 tháng tuổi (chưa rụng rốn):

• Chỉ cần tắm 2-3 lần/tuần để làm sạch cơ thể.
• Vệ sinh vùng mặt, cổ, nách, bẹn và mông hàng ngày bằng khăn ấm.
• Tránh để rốn bị ướt nếu rốn chưa rụng.
  

Trẻ trên 1 tháng tuổi (đã rụng rốn):

• Có thể tăng tần suất tắm lên 3-4 lần/tuần.
• Nếu thời tiết nóng hoặc bé ra nhiều mồ hôi, có thể tắm nhanh mỗi ngày.

Nhiều bố mẹ thắc mắc liệu nên tắm bé vào buổi sáng hay buổi tối. Thực tế, không có quy tắc cố định, nhưng mỗi thời điểm đều có ưu và nhược điểm riêng:

Tắm buổi sáng (9h – 10h):

• Bé tỉnh táo hơn, ít cáu gắt.
• Giúp bé thoải mái, sảng khoái hơn trong ngày.
• Phù hợp vào mùa hè, khi thời tiết ấm áp.

Tắm buổi chiều hoặc tối (16h – 18h):

• Giúp bé thư giãn, ngủ ngon hơn vào ban đêm.
• Phù hợp vào mùa đông, khi nhiệt độ ban ngày thấp hơn.
• Lưu ý: Không nên tắm quá muộn (sau 19h) vì dễ làm bé nhiễm lạnh.

Có một số trường hợp không nên tắm cho bé sơ sinh để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của bé:

• Bé vừa bú no: Dễ gây trớ sữa hoặc khó chịu. Chờ ít nhất 30 – 60 phút sau khi bé ăn mới tắm.
• Bé bị sốt hoặc cảm lạnh: Tắm có thể làm bé mất nhiệt nhanh hơn, khiến tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn. Thay vào đó, chỉ cần lau người bằng khăn ấm.
• Vết rốn của bé chưa khô hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng: Nếu rốn chưa rụng hoặc có dấu hiệu đỏ, sưng, chảy dịch, chỉ nên lau người, tránh làm ướt vùng rốn.
• Thời tiết quá lạnh: Nếu nhiệt độ dưới 20°C, hãy cân nhắc chỉ lau người thay vì tắm, để tránh bé bị mất nhiệt.

Những điều cần chuẩn bị trước khi tắm

Để đảm bảo cách tắm cho bé sơ sinh diễn ra suôn sẻ, bố mẹ cần chuẩn bị đầy đủ dụng cụ trước khi bắt đầu. Các dụng cụ tắm bé sơ sinh là:

• Nước ấm (~37°C): Dùng nhiệt kế kiểm tra hoặc thử bằng cổ tay/mu bàn.
• Chậu tắm chuyên dụng: Đảm bảo sạch sẽ, kích thước phù hợp, chống trơn trượt.
• Khăn mềm: Dùng để lau khô người ngay sau khi tắm.
• Sữa tắm gội dịu nhẹ: Không chứa hóa chất mạnh, phù hợp với làn da nhạy cảm của bé.
• Bông gòn hoặc gạc mềm: Dùng để vệ sinh mắt, mũi, tai.
• Quần áo sạch, tã mới: Để mặc ngay sau khi tắm.
• Dầu dừa, kem dưỡng ẩm: Giúp bảo vệ làn da bé sau khi tắm.

Cách tắm cho bé sơ sinh đúng chuẩn

Bước 1: Kiểm tra nhiệt độ phòng và nước tắm

• Đảm bảo phòng kín gió, nhiệt độ phòng từ 26-28°C.
• Kiểm tra nước tắm bằng nhiệt kế hoặc thử bằng cổ tay, tránh nước quá nóng hoặc quá lạnh.

Bước 2: Làm sạch mắt, mũi, tai trước khi tắm

• Nhúng bông gòn vào nước ấm, lau từng mắt theo chiều từ trong ra ngoài.
• Dùng khăn mềm lau nhẹ mũi, không ngoáy sâu vào trong tai bé.

Bước 3: Gội đầu cho bé

• Đỡ đầu bé bằng một tay, làm ướt tóc nhẹ nhàng bằng gáo nước.
• Dùng một ít dầu gội, massage nhẹ rồi xả sạch bằng nước ấm.
• Lau khô tóc ngay sau khi gội. 

Bước 4: Tắm Toàn Thân

• Đỡ bé bằng một tay, tay còn lại nhẹ nhàng dội nước lên người.
• Dùng sữa tắm xoa nhẹ lên ngực, lưng, tay, chân và các nếp gấp da.
• Rửa sạch lại bằng nước ấm, tránh để xà phòng dính vào mắt bé.

Bước 5: Lau khô và mặc quần áo cho bé

• Đặt bé lên khăn mềm, lau khô từng bộ phận.
• Thoa kem dưỡng ẩm nếu cần để bảo vệ da bé.
• Mặc quần áo sạch và quấn khăn ấm để giữ nhiệt.

Xem thêm >>

• Cách chăm sóc bé sơ sinh vào mùa đông khoa học

Những lưu ý quan trọng về cách tắm cho bé sơ sinh

Tắm cho bé sơ sinh là một công việc đòi hỏi sự cẩn thận và nhẹ nhàng, vì làn da và cơ thể bé còn rất nhạy cảm. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bố mẹ đảm bảo an toàn và mang lại trải nghiệm dễ chịu nhất cho bé khi tắm.

Không tắm quá lâu

Thời gian tắm cho trẻ sơ sinh nên được giới hạn trong khoảng 5-10 phút. Nếu tắm quá lâu, bé có thể bị lạnh hoặc mất nhiệt nhanh do da bé rất mỏng và dễ thoát nhiệt hơn người lớn. 

Ngoài ra, việc tiếp xúc lâu với nước có thể làm da bé bị khô, nhất là khi sử dụng nước ấm. Vì vậy, bố mẹ nên chuẩn bị sẵn mọi thứ cần thiết trước khi bắt đầu để việc tắm diễn ra nhanh chóng và hiệu quả.

Luôn giữ bé an toàn

Khi tắm, cơ thể bé rất trơn do nước và xà phòng, vì vậy bố mẹ cần luôn giữ một tay đỡ người bé, đặc biệt là phần đầu và cổ. Nếu sử dụng chậu tắm, hãy đặt bé trong tư thế thoải mái, phần đầu cao hơn một chút so với thân để tránh nước vào tai và mũi. Nếu tắm dưới vòi hoa sen, bố mẹ nên sử dụng ghế tắm chuyên dụng hoặc ôm bé trong tư thế chắc chắn để tránh trơn trượt.

Không dùng nước quá nóng hoặc quá lạnh

Nhiệt độ nước lý tưởng để tắm cho bé sơ sinh là khoảng 37°C, gần với nhiệt độ cơ thể bé. Nước quá nóng có thể gây bỏng, trong khi nước quá lạnh có thể khiến bé bị hạ thân nhiệt. 

Để kiểm tra nhiệt độ nước, bố mẹ có thể dùng nhiệt kế đo nước hoặc thử bằng cùi chỏ tay – nếu cảm thấy ấm vừa phải, không quá nóng hay lạnh thì nước đạt nhiệt độ phù hợp. Ngoài ra, cần đảm bảo nhiệt độ phòng tắm ở mức 26-28°C để bé không bị lạnh sau khi tắm.

Không dùng quá nhiều xà phòng

Làn da của bé sơ sinh rất nhạy cảm, nên không cần sử dụng quá nhiều xà phòng hay sữa tắm. Nếu dùng, bố mẹ chỉ nên chọn các loại sữa tắm dịu nhẹ, không chứa hương liệu, không có chất tẩy rửa mạnh và có độ pH phù hợp (thường là từ 5.5 – 6.5).

Chỉ cần một lượng nhỏ, xoa nhẹ nhàng và rửa sạch nhanh để tránh làm khô da bé. Nếu da bé có dấu hiệu khô, bố mẹ có thể thoa một lớp kem dưỡng ẩm hoặc dầu dừa tự nhiên sau khi tắm để giúp da bé mềm mại hơn.

Chú ý vệ sinh rốn

Với những bé chưa rụng rốn, bố mẹ cần đặc biệt lưu ý khi tắm. Không nên để rốn bị ngâm nước quá lâu, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Khi vệ sinh, chỉ cần dùng bông gòn hoặc khăn mềm thấm nước sạch, lau nhẹ nhàng xung quanh rốn. 

Sau khi tắm xong, cần lau khô vùng rốn cẩn thận và để rốn thông thoáng, không băng kín để tránh tích tụ ẩm gây nhiễm khuẩn. Nếu thấy rốn có dấu hiệu đỏ, sưng, chảy mủ hoặc có mùi hôi, cần đưa bé đến bác sĩ để kiểm tra ngay.

Tắm bé trong phòng kín gió

Bố mẹ cần đảm bảo không gian ấm áp và không có gió lùa khi tắm. Nếu tắm trong phòng có máy lạnh hoặc quạt, bố mẹ nên tắt trước khoảng 15-20 phút để phòng có nhiệt độ phù hợp. Nếu trời lạnh, có thể bật máy sưởi nhẹ ở mức nhiệt vừa phải. Sau khi tắm xong, cần lau khô nhanh chóng và quấn bé trong khăn ấm để giữ nhiệt.

Xem thêm >>

• Cách chăm sóc trẻ sơ sinh từ A đến Z cho các mẹ

Giải đáp một số câu hỏi phổ biến về cách tắm cho bé sơ sinh

Có nên dùng xà phòng hay sữa tắm cho bé sơ sinh không?

Làn da của bé sơ sinh rất nhạy cảm, vì vậy bố mẹ không nên dùng xà phòng hoặc sữa tắm ngay từ những ngày đầu. Nước ấm là đủ để làm sạch cơ thể bé.

Khi nào nên dùng sữa tắm?

• Chỉ nên sử dụng khi bé trên 4 tuần tuổi.
• Chọn các loại sữa tắm dịu nhẹ, không chứa hương liệu, không xà phòng, có độ pH cân bằng (5.5).
• Không dùng quá thường xuyên – chỉ 1-2 lần/tuần để tránh làm khô da bé.
  

Nếu da bé bị khô, có thể thoa một lớp dầu dừa hoặc kem dưỡng ẩm dành riêng cho trẻ sơ sinh sau khi tắm.

Nên gội đầu cho bao nhiêu lần mỗi tuần?

Không cần gội đầu mỗi ngày vì da đầu bé sơ sinh ít tiết dầu và dễ mất độ ẩm. Khuyến nghị:

• Trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi: Gội 1-2 lần/tuần.
• Trẻ trên 1 tháng tuổi: Gội 2-3 lần/tuần hoặc khi da đầu có nhiều mồ hôi.
  

Mẹo nhỏ:

• Dùng dầu gội dịu nhẹ dành riêng cho trẻ sơ sinh.
• Gội nhanh trong vòng 1-2 phút rồi tráng sạch ngay.
• Massage nhẹ nhàng da đầu để kích thích tuần hoàn và giúp bé thư giãn.
  

Nếu bé bị cứt trâu (vảy da đầu màu trắng hoặc vàng nhạt), bố mẹ có thể thoa một ít dầu dừa hoặc dầu oliu lên da đầu trước khi gội để giúp bong vảy dễ dàng hơn.

Có nên tắm bé khi bé đang ốm hoặc sốt hay không?

Nếu bé bị sốt nhẹ hoặc cảm lạnh, bố mẹ không nên tắm như bình thường vì có thể làm bé mất nhiệt nhanh hơn.

Cách thay thế:

• Dùng khăn ấm lau người bé, đặc biệt là các vùng cổ, nách, bẹn.
• Nếu cần tắm, chỉ nên tắm nhanh trong 5 phút và lau khô ngay sau đó.
• Giữ nhiệt độ phòng ấm áp (khoảng 26-28°C).

Nếu bé sốt cao (trên 38.5°C) hoặc có dấu hiệu nhiễm khuẩn, bố mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định tắm cho bé.

Xem thêm >>

• Các bệnh da liễu ở trẻ sơ sinh và cách chăm sóc thích hợp

Tắm cho bé trong chậu hay tắm dưới vòi hoa sen tốt hơn?

Bố mẹ có thể chọn cách tắm tùy theo điều kiện và sự tiện lợi, miễn là đảm bảo an toàn cho bé.

Tắm trong chậu:

• Phù hợp với bé sơ sinh dưới 6 tháng tuổi.
• Giúp bé cảm thấy an toàn và dễ chịu hơn.
• Dễ kiểm soát nhiệt độ nước và tránh nước chảy vào mắt bé.
  

Tắm dưới vòi hoa sen (tắm tráng):

• Phù hợp với bé lớn hơn, từ 3-4 tháng tuổi trở lên.
• Giúp rửa sạch bọt xà phòng nhanh hơn.
• Cần đảm bảo nhiệt độ nước ổn định, không quá mạnh.

Nếu muốn tắm vòi hoa sen cho bé, hãy đặt bé trên tay hoặc ghế tắm chuyên dụng để giữ bé an toàn.

Có nên dùng nước lá tắm cho bé hay không?

Nhiều bố mẹ có kinh nghiệm về cách tắm cho bé sơ sinh như dùng nước lá như lá trà xanh, mướp đắng, sài đất… để tắm cho bé, giúp làm mát và ngừa rôm sảy. Tuy nhiên, không phải loại lá nào cũng an toàn.

Những điều cần lưu ý:

• Chỉ nên dùng lá có nguồn gốc rõ ràng, không bị nhiễm hóa chất.
• Rửa sạch và đun sôi lá trước khi pha với nước tắm.
• Kiểm tra phản ứng da bé sau khi tắm, nếu có dấu hiệu kích ứng (đỏ, ngứa), cần ngừng ngay.
• Không nên lạm dụng – chỉ dùng 1-2 lần/tuần khi cần thiết.

Sau khi tắm xong, cần làm gì để giữ ấm?

Sau khi tắm, bé sơ sinh có thể mất nhiệt nhanh, vì vậy bố mẹ cần thực hiện các bước sau để giữ bé ấm áp:

• Dùng khăn bông mềm thấm khô người bé nhanh chóng, đặc biệt là vùng đầu, cổ và kẽ tay chân.
•  Mặc quần áo thoáng mát nhưng đủ ấm, tránh quấn bé quá chặt.
•  Thoa dầu tràm hoặc dầu khuynh diệp vào lòng bàn chân bé (nếu thời tiết lạnh).
• Cho bé bú sữa mẹ hoặc sữa công thức để giúp bé ổn định nhiệt độ cơ thể.

Nếu trời lạnh, có thể bật máy sưởi trong phòng ở mức nhiệt 26-28°C để giúp bé giữ ấm tốt hơn.

Dù bố mẹ đã có kinh nghiệm chăm con nhưng cách tắm cho bé sơ sinh vẫn cần được cập nhật để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Hiểu đúng quy trình tắm, thời điểm tắm phù hợp và những lưu ý quan trọng sẽ giúp bé yêu luôn sạch sẽ, khỏe mạnh và thư giãn trong mỗi lần tắm.

Để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích và đáng tin cậy về cách chăm sóc bé sơ sinh, đừng quên theo dõi Tiki Blog bạn nhé! 

Tham khảo thêm về các bài viết khác:

• TOP 6+ sữa tắm cho bé an toàn, lành tính, nhẹ dịu mẹ nên biết
• Tại sao dịch vụ chăm sóc em bé sơ sinh ngày càng được ưa chuộng?
• Cách chăm sóc em bé sơ sinh vào mùa hè mà ba mẹ cần biết